Politiek slaat alarm over strenge bijstandsregels

De menselijke maat moet terug bij de bestrijding van fraude met de bijstand, vindt een groot deel van de Tweede Kamer. Zowel in de oppositie als bij coalitiepartijen klinkt protest over de zaak van een vrouw die 7000 euro bijstand terug moet betalen omdat haar moeder haar jarenlang hielp met een tas boodschappen.

“Dit doet denken aan de drama’s met de toeslagen”, reageert ChristenUnie-Kamerlid Eppo Bruins. “Er is meer barmhartigheid en meer menselijke maat nodig in de wetgeving van het sociaal domein.”

Strenge landelijke regels schrijven onder meer voor dat mensen in de bijstand verplicht zijn de kleinste gift te melden, zelfs van een paar tientjes. Een vrouw in de gemeente Wijdemeren deed dat niet. Zij heeft een bijstandsuitkering én hoge vaste lasten. Om haar te helpen deed haar moeder één keer per week boodschappen voor hen allebei. Toen de gemeente erachter kwam, eiste die 7000 euro terug. Terecht, oordeelde de rechter toen de vrouw in beroep ging.

Rechtvaardig

Afgelopen weekend ontstond ophef over deze zaak en inmiddels heeft wethouder Rosalie van Rijn van Wijdemeren beloofd er nog eens naar te kijken. “De rechter heeft ons ook gelijk gegeven”, zei zij dinsdag tegen het ‘Radio 1 Journaal’. “Maar niet alles wat rechtmatig is, is ook rechtvaardig.” Er zijn ‘vele honderden van dit soort casussen’, stelt Van Rijn, en daarom is het goed dat de landelijke politiek zich er nu mee bezighoudt. “Die kan de wetgeving aanpassen.”

Die wet is te streng, stelt directeur Arjan Vliegenthart van het Nibud, deskundig op het gebied van financiën van huishoudens, en wordt bovendien vaak te streng uitgelegd. Gemeenten hebben namelijk enige vrijheid om de regels naar eigen inzicht toe te passen. “Maar ze hangen erg aan rechtszekerheid. Want als ze de regels minder ruim interpreteren, krijgen we ook minder snel gezeur.”

Datapakhuis

Het CDA wil dat het kabinet breder onderzoek doet naar welke regelingen van de overheid “veel te hard uitpakken en slechts mensen in wanhoop en schulden drijven”, aldus Kamerlid Pieter Omtzigt. De regeringspartij wil voor half januari een overzicht bij welke wetten het misgaat en vreest dat het menselijke maatwerk niet alleen ontbreekt in de Participatiewet, maar ook bij het UWV (uitkeringen) en CJIB (boetes).

Volgens regeringspartij D66 moet de Kamer ook naar zichzelf kijken. De Kamer zelf stemde in met het koppelen van allerlei persoonsbestanden. “Alles draaide om effectieve fraudebestrijding op basis van digitale systemen en data”, is de kritiek van D66-Kamerlid Kees Verhoeven. Hij ziet een “enorm datapakhuis” bij het ministerie van sociale zaken, waar een speciaal ‘inlichtingenbureau’ computersignalen doorgeeft aan gemeenten als mensen in de bijstand bijverdienen of giften ontvangen.

Toevallig ligt er al een voorstel om de regels iets minder streng te maken. GroenLinks kwam daar enkele weken geleden al mee bij een Kamerdebat over armoede. Mensen in de bijstand moeten tot 1200 euro per jaar aan giften van familie of vrienden kunnen ontvangen, zoals een tas boodschappen of geld. Begin januari stemt de Tweede Kamer over dit voorstel. De discussie zal dan ook weer gaan over de strenge bijstandsregels zelf, die in 2015 werden vastgelegd in de Participatiewet. Met name de VVD steunt die wet nog steeds. Bij andere partijen klinkt steeds er meer kritiek op.